In gesprek met groene huisarts Jessie Neffke, initiatiefnemer van De Groene Huisarts, ontvouwt zich een inspirerend verhaal. Vanuit de overtuiging dat de huisartsenzorg duurzamer kan en moet worden, begon Jessie collega-huisartsen te benaderen die zich hier eveneens voor wilden inzetten. Wat begon als gesprekken met een aantal enthousiastelingen, groeide uit tot een duurzaamheidsbeweging van zo’n 35 huisartsen. Inmiddels zijn leefstijl en plantaardige voeding een essentieel onderdeel van hun strategie. Hier staat Jessie volledig achter: voor haar krijgt voeding flink wat aandacht naast medicatievoorziening.
Preventie is onderdeel van een consult
De Groene Huisarts richt zich met name op het informeren en enthousiasmeren van collega-huisartsen over de positieve impact van verduurzaming van de zorg. Een belangrijk onderdeel hiervan is leefstijl en duurzame voeding. Daarnaast komen onderwerpen als medicijnen, circulariteit en het pand aan bod, inclusief manieren om deze aspecten te verduurzamen. Door huisartsen te informeren over de winst die te behalen valt, kunnen zij dit meenemen in de trajecten met patiënten en hoe ze hun eigen praktijken vormgeven. “Een leefstijlgesprek met een patiënt zonder het onderwerp plantaardige voeding te bespreken, vind ik niet compleet”, stelt Neffke. Door feiten te presenteren en kennis te delen, willen ze weerstand bij huisartsen wegnemen en daadwerkelijke gedragsverandering stimuleren. “Bij toekomstbestendige zorg hoort primaire preventie, en bij primaire preventie hoort de eiwittransitie.”
Van weerstand naar daadkracht in consultvoering
Implementatie blijkt niet eenvoudig. Huisartsen kunnen terughoudend zijn wanneer zij worden aangesproken op hun eigen eetpatroon. Neffke verduidelijkt: “Het raakt aan je identiteit. Het voelt onpretting als je eigen gedrag ter discussie wordt gesteld.” Weerstand door aanspraak op je leefstijl speelt ook een rol bij patiënten. “Of je nou constateert dat iemand overgewicht heeft en daar iets aan moet veranderen, of dat je bepaalde klachten in verband brengt met hun leefstijl en waarbij een meer plantaardig eetpatroon een uitkomst kan bieden; de weerstand blijft.” Daarnaast spelen tijdsdruk en gebrek aan kennis een rol. Bij patiënten, en voornamelijk bij patiënten uit lagere sociaaleconomische milieus, ontbreekt vaak kennis over gezond en duurzaam koken. Hier kan aan worden gewerkt middels empathische consultvoering, waarbij veel praktische voorbeelden worden gegeven zoals het koken met peulvruchten. Op deze manier wordt voeding betekenisvol in de praktische context van het consult.
Een groeiend en dynamisch netwerk
De groei van De Groene Huisarts ontstond aanvankelijk door media-aandacht rond huidig bestuurslid Dennis Pot, de eerste CO2-neutrale huisarts van Nederland. Hij gaf veel scholingen, wat veel naamsbekendheid opleverde. We zijn samengegaan onder de noemer De Groene Huisarts. Vanuit die naam zijn we interviews gaan geven en in gesprek gegaan met onder andere beroepsverenigingen. Daarna volgde organische groei via mond-tot-mondreclame, via opleidingsverbanden en via platforms zoals de KlimaatDokter. Ook richt De Groene Huisarts zich op regio-organisaties, die via hun ‘green teams’ huisartsen kunnen begeleiden in verduurzaming en benaderen ze brancheorganisaties over duurzame onderwerpen die meer belicht moeten worden. Nieuwe leden stromen daarnaast onder andere binnen via duurzame commissies van huisartsenopleidingen. Kortom, ze hebben allerlei manieren gevonden om het collectief aan groene huisartsen uit te breiden en zichzelf bekend te maken in het veld.
Bestuurlijke professionaliteit
Naarmate het netwerk groeide, ontstond behoefte aan duidelijkheid en structuur. Waar vrijwilligheid eerder leidde tot diverse belangen binnen de groep, bleken nu een heldere missie, gezamenlijke waarden en bestuurlijke kaders noodzakelijk. Om overzicht en enthousiasme te bewaren hanteert De Groene Huisarts sindsdien een netwerkstructuur met subgroepen rond verschillende thema’s, met een ‘easy in easy out’ principe. Neffke benadrukt dat deze structuur met een klein bestuur de onderlinge verbinding en professionele kwaliteit bewaakt, zonder dat het initiatief zijn intrinsieke motivatie en bottom-up karakter verliest.
Naar normalisering in de samenleving
Neffke pleit voor korte-termijn stappen die direct impact hebben: durf plantaardige voeding standaard op te nemen in leefstijlgesprekken. Tegelijkertijd is op langere termijn een bredere beroepsgroep nodig die plantaardige eetpatronen promoot tijdens consulten, zodat deze genormaliseerd worden. “Als een patiënt dat voor het eerst hoort, is het wellicht iets achterlijks, maar als iedereen het benoemt, en blijft benoemen, dan wordt het iets normaals,” zegt ze. Terwijl een vegetarisch of flexitarisch eetpatroon steeds meer wordt geaccepteerd, blijft volledig plantaardig voedsel nog uitzonderlijk in brede delen van de maatschappij. Verankerde gewoonten, cultuur en sociale bijeenkomsten spelen daarbij een grote rol.
Van ambitie naar concrete stappen voor morgen en later
Neffke benoemt dat verandering in gezondheidsorganisaties naar meer plantaardig vooral tot stand komt door gemotiveerde individuen die zich daar hard voor maken. Dit kan een erg aanstekelijk effect hebben waarbij kruisbestuiving een belangrijk aspect is. “Steeds meer ziekenhuizen en zorginstellingen willen ermee aan de slag; zij steken elkaar aan. Maar het landelijk beleid ondersteunt dit nog niet echt” stelt Neffke.
Aan het einde van het interview deelt Jessie haar advies voor huisartsen of gelijksoortige organisaties. Op korte termijn is het een quick win om al in het leefstijlgesprek plantaardige voeding te benoemen en bespreekbaar te maken. Voor de lange termijn is versteviging en meer draagkracht nodig. Een gezamenlijk narratief vanuit beroepsgroepen kan bijdragen aan de normalisering en acceptatie van gezond en duurzaam eten.
Neffke laat zien hoe vanuit individuele overtuiging en een bescheiden begin een beweging ontstaat met maatschappelijke impact. Ondanks de uitdagingen in tijd, financiering en culturele weerstand, faciliteert De Groene Huisarts groei door scholing, samenwerking en progressieve consultvoering. Ben jij huisarts en wakkert dit verhaal jouw enthousiasme aan? Sluit je aan bij De Groene Huisarts via https://www.degroenehuisarts.nl/.
Werk jij bij een gezondheidsorganisatie die zich actief in wil zetten voor gezonde en duurzame eetpatronen? Laat je inspireren door koplopers in het veld, werk mee en sluit je aan bij de Gezonde Voedseltransitie.